تردد خودروهای لوکس و گران قیمت در خیابان های کشور در سال های اخیر علاوه بر اینکه نشانه هایی از پیشرفت و افزایش رفاه جامعه بوده است موجبات نگرانی و ترس رانندگان نیز شده است چرا که گاهی ارزش هرکدام از این خودروهای لوکس از سرمایه کل زندگی بسیاری از افراد جامعه بیشتر است و در صورت وقوع یک تصادف با چنین خودروهایی جبران خسارت احتمالی بسیار سخت و حتی برای بعضی از افراد غیر ممکن خواهد بود . لذا این دغدغه باعث شد تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی در قانون جدید بیمه شخص ثالث با هدف حمایت از افراد کم برخوردار جامعه خودروها را به دو گروه خودروهای متعارف و غیر متعارف تقسیم بندی کنند .
تعریف خودروی متعارف و غیر متعارف :
در تبصره ۴ ماده ۸ قانون بیمه شخص ثالث آمده است “منظور از خودرو متعارف خودرویی است که قیمت آن کمتر از پنجاه درصد سقف تعهدات بدنی که در ابتدای هر سال مشخص میشود باشد.” به عبارت دیگر خودروهایی که ارزش آنها بیشتر از پنجاه درصد سقف تعهدات بدنی (دیه ماههای حرام ) باشد خودرو غیر متعارف محسوب میشوند . با این تعریف هر خودرویی که ارزش آن در سال ۱۴۰۰ بیشتر از ۳۲۰ میلیون تومان باشد غیر متعارف محسوب خواهد شد .
تعیین سقف پرداخت خسارت مالی به خودروهای غیر متعارف :
در تبصره ۳ ماده ۸ قانون جدید بیمه شخص ثالث سقف پرداخت خسارت مالی به خودروهای لوکس مشخص شده است در این تبصره آمده است “خسارت مالی ناشی از حوادث رانندگی صرفا تا میزان خسارت متناظر وارد به گرانترین خودرو متعارف از طریق بیمه شخص ثالث و یا مقصر حادثه قابل جبران خواهد بود.” به عبارت دیگر چنانچه به عنوان مثال یک پراید در تصادف با یک سواری بنز که یک میلیارد تومان ارزش دارد باعث آتش سوزی و از بین رفتن کامل بنز شود با فرض مقصر شناخته شدن پراید حداکثر خسارتی که مالک بنز از مقصر حادثه یعنی راننده پراید میتواند قانونا” مطالبه نماید ۳۲۰ میلیون تومان خواهد بود و راننده پراید نسبت به الباقی خسارت ۶۸۰ میلیون تومان هیچ تعهدی نخواهد داشت .
فرمول محاسبه خسارت بیمه مرکزی که توسط دیوان عدالت ابطال شد :
تقریبا بعد از یکسال از تصویب قانون بیمه شخص ثالث دستورالعمل نحوه تعیین خسارت موضوع تبصره های ۳ و ۴ ماده ۸ قانون بیمه اجباری توسط شورای عالی بیمه تصویب و جهت اجرا به شرکت های بیمه ابلاغ شد . در ماده ۲ این دستورالعمل نحوه پرداخت خسارت به خودروهای غیر متعارف به شرح زیر مشخص شده بود .
ماده ۲ : بیمه گر وسیله نقلیه مسبب حادثه موظف است میزان تعهد مسبب حادثه را بر اساس فرمول زیر محاسبه و تا سقف تعهدات مالی بیمه نامه شخص ثالث (شامل تعهدات قانونی و مازاد مالی) نسبت به پرداخت خسارت خودرو نامتعارف زیان دیده اقدام نماید.
بر اساس فرمول چنانچه یک پراید به عنوان مقصر با یک سواری بنز با ارزش یک میلیارد تومان تصادف میکرد و با فرض اینکه مقدار خسارت وارده به بنز ۱۰ میلیون تومان بود حداکثر خسارتی که راننده پراید و یا بیمه شخص ثالث ایشان به مالک بنز پرداخت میکرد ۳٫۲۰۰٫۰۰۰ تومان بود و الباقی خسارت یعنی ۶٫۸۰۰٫۰۰۰ تومان به عهده مالک بنز بود !
زیان مالک بنز ناشی از یک تصادف کوچک در حالی اتفاق می افتاد که راننده پراید دارای بیمه نامه شخص ثالث تا سقف ۱۶ میلیون تومان بود و حداقل انتظار این بود که مالک بنز بتواند خسارت ۱۰ میلیون خود را از محل بیمه شخص ثالث راننده پراید که تا سقف ۱۶ میلیون تومان اعتبار داشت دریافت کند اما با اعمال فرمول بیمه مرکزی و نسبت گیری دریافت خسارت کامل برای مالک بنز امکان پذیر نبود .
این فرمول ناشی از تفسیر بیمه مرکزی از تبصره ۳ و ۴ ماده ۸ قانون بیمه شخص ثالث بود . اما آقای پرویز فرج تبار با شکایت به دیوان عدالت اداری خواستار ابطال دستورالعمل بیمه مرکزی شد ایشان در دادنامه خود نحوه نسبت گیری در فرمول فوق را مغایر مواد ۳۲۸ تا ۳۳۵ قانون مدنی و همچنین موادی از قانون بیمه و قانون شخص ثالث اعلام کردند .هر چند بیمه مرکزی پاسخ بسیار جامعی به ایرادات وارد شده به دستورالعمل صادره ارائه کرد اما نهایتا هیات عمومی دیوان عدالت اداری پس از بررسی موضوع در تاریخ ۱۳۹۸/۰۲/۳۱ حکم به ابطال بند ۲ از ماده یک و ماده ۲ دستورالعمل بیمه مرکزی از تاریخ تصویب داد .
در واقع در حکم دیوان عدالت اداری نحوه اجرای قانون خودروهای غیر متعارف و فرمول نسبت گیری مورد ایراد قرار گرفت نه خود قانون و پرداخت خسارت متناظر جایگزین روش فرمول نسبت گیری شد .
اصلاح و ابلاغ دستورالعمل جدید نحوه محاسبه و پرداخت خسارت خودروهای غیر متعارف
شورای عالی بیمه در جلسه مورخه ۱۳/ ۰۶/ ۱۳۹۸ دستورالعمل نحوه تعیین خسارت خودروهای غیرمتعارف را که قبلاً بخش‌هایی از آن از سوی دیوان عدالت اداری باطل شده بود پس از اصلاح، تصویب و به شرکت‌های بیمه ابلاغ کرد. با حذف فرمول نسبت‌گیری محاسبه و پرداخت خسارت خودروهای غیرمتعارف، در مصوبه جدید مقرر گردید که خسارت‌های خودروهای غیرمتعارف صرفاً تا میزان خسارت متناظر وارده به گرانترین خودروی متعارف محاسبه و پرداخت گردد.
به‌عنوان مثال اگر در تصادف پراید با سانتافه با فرض مقصر شناخته شدن پراید، چراغ عقب سانتافه شکسته شده باشد مقدار خسارتی که راننده پراید یا بیمه‌گر بیمه شخص ثالث پراید به مالک سانتافه پرداخت خواهد کرد با فرض اینکه ارزش چراغ عقب سانتافه در بازار ده میلیون تومان باشد به شرح زیر محاسبه میشود:
در زمان نگارش این متن دنا پلاس توربو در بازار حدود ۳۲۰ میلیون تومان ارزش دارد بنابراین میتواند شاخص و مبنای مناسبی برای گرانترین خودروی متعارف در سال ۱۴۰۰ باشد، بنابراین با فرض اینکه ارزش چراغ عقب دنا پلاس پانصد هزارتومان باشد، مقدار خسارت قابل پرداخت به مالک سانتافه فقط پانصد هزارتومان خواهد بود و الباقی خسارت از مالک پراید قابل مطالبه و وصول نخواهد بود.
طبق تبصره ۱ مادۀ ۲ دستورالعمل جدید، در مواردی که قطعات انواع گرانترین خودروهای متعارف اختلاف قیمت داشته باشند، گرانترین آنها ملاک عمل خواهد بود به عبارت دیگر چنانچه در مثال فوق ارزش چراغ عقب دنا پلاس در بازار بین چهارصد تا پانصد هزار تومان متغیر باشد، باید گرانترین چراغ یا همان پانصد هزار تومان ملاک محاسبه قرار گیرد.
طبق تبصره ۲ مادۀ ۲ دستورالعمل جدید، در مواردی که خودروی نامتعارف یا لوکس دارای قطعاتی باشد که نمونه یا مشابه آن در خودروی متعارف وجود نداشته باشد، قیمت قطعه مشابه آن در گرانترین خودروی متعارف ملاک محاسبه ارزیابان خسارت قرار خواهد گرفت.